کشور جمهوری اسلامی ایران با وسعت ۱.۶۴۸.۱۹۵ کیلومتر مربع در جنوب غرب آسیا و در منطقه خاورمیانه واقع شده است. سرزمین ایران در شمال با کشورهای ترکمنستان، آذربایجان، ارمنستان، در غرب با کشورهای ترکیه و عراق و در شرق با کشورهای افغانستان و پاکستان همسایه است. همچنین از شمال به دریای خزر و از جنوب به دریای عمان و خلیج فارس محدود میشود.
پرچم ایران به رنگهای سبز و سفید و قرمز با علامت جمهوری اسلامی ایران و ۲۲ اللهاکبر به نشانه روز پیروزی جمهوری اسلامی است. زبان رسمی و خط رایج در ایران فارسی است. اما زبانهای دیگری مانند ترکی، کردی، لری، عربی، بلوچی، گیلکی، تاتی در نقاط مختلف کشور صحبت میشود.
جمعیت ایران بر اساس آخرین سرشماری ملی حدود ۷۵ میلیون نفر است که بیش از دوازده میلیون نفر در تهران پایتخت کشور و پر جمعیتترین شهر آن، زندگی میکنند. بیشتر جمعيت ایران را سفيدپوستان آريايی تشكيل میدهند، اما گروههايی از سياهپوستان در جنوب و جنوب غرب ايران و تعدادی از زردپوستان، از جمله تركمنها و قزاقها در شمال غرب ايران زندگی میكنند. مهمترین گروههای قومی ایران پارسها، ترکهای آذری، ترکمنها، کردها، لرها، بختیاریها، عربها، تالشها و بلوچها هستند. در جامعه امروز ایران، به سبب گسترش ارتباطات و آمیزش مردم با یکدیگر، اقوام مختلف با یکدیگر درهم آمیختهاند و با گذشت زمان تعیین حدود مشخص برای مرزهای قومی دشوارتر شده است. دین رسمی کشور، اسلام است که حدود ۹۸/۵ درصد مردم کشور را مسلمانان شیعه و سنی تشکیل میدهند. با این حال، تنوع مذهبی در ايران کم نیست و سایر جمعیت را مسیحیان، کلیمیان، زرتشتیان و درصد بسیار کمی را سایر ادیان تشکیل میدهند. ایران خاستگاه مذهب زرتشتی، است و اکثر مکانهای مقدس پیروان این مذهب قدیمی، در استانهای یزد و کرمان قرار دارد. گروهی از پیروان مذهب یهود نیز از زمانهای دور در ایران سکونت داشتهاند و مقبره یکی از پیامبران اصلی آنها دانیال نبی در شهر شوش در جنوب غرب ایران واقع شده است، همچنین یکی از مقدسترین زیارتگاههای یهودیان دنیا در شهر همدان قرار دارد. علاوه بر این تعدادی از مسیحیان که بیشتر آنها ارمنی و آشوریاند، در نقاط مختلف ایران، به ویژه در ارومیه، تهران و اصفهان ساکن هستند و کلیساهای سنت استپانوس و وانک که از جمله قدیمیترین کلیساهای جهان هستند در استانهای آذربایجان غربی و اصفهان قرار دارند که از جمله میراث جهانی به شمار میآیند.
موقعیت جغرافیایی ایران سبب پدید آمدن تنوع اقلیمی و طبیعی بسیار زیادی شده است و ایران را کشوری چهارفصل است. سهم عمدهای از مساحت این کشور را کوهها و ارتفاعات تشکیل میدهند و میانگین ارتفاع کشور بیش از ۱۲۰۰ متر است. از شمال و غرب رشتهکوههای البرز و زاگرس و از شرق مجموعه کوههای شرقی، فلات ایران را احاطه کردهاند. با این وجود ایران، کشوری با اقلیم گرم و خشک و کم باران با میانگین بارش سالانه حدود يك سوم میانگین بارش جهانی است. به طوری که یک پنجم کشور ایران را مناطق کویری تشکیل داده است؛ مناطقی با بارندگی سالانه كمتر از ۱۰۰ ميليمتر، تبخير بسيار شديد و زادآوری زيستی حداقل که در مرکز کشور واقع است. مهمترین کویرهای ایران دشت کویر و بیابان لوت هستند. از آنجا که بیشتر کانونهای تجمع مردم در نزدیکی آب شکل میگیرد، کم آبی در این کشور سبب شده تا برخی از شهرها و روستاها در فاصله بسیار دوری از یکدیگر قرار گیرند. همچنین این ویژگی موجب دستیابی ساکنان فلات ایران به فناوری «قنات» برای دستیابی به آبهای زیرزمینی شده است. در این میان بخش کوچکی در شمال و در حاشیه دریای خزر، از آب و هوای معتدل و نیمه معتدل مدیترانهای برخوردارند. نزدیکی کوه و دریا و وجود جنگلهای هیرکانی یادگار دوران سوم زمینشناسی مناظری متفاوت از سایر نقاط ایران را در این بخش کوچک از این کشور پهناور به وجود آورده است. غرب ایران نیز با آب و هوایی متفاوت از شمال و مرکز، با قرارگیری در کوهپایه رشتهکوه زاگرس با زمستانهایی سرد و ارتفاعی نسبتا بالا، از جنگلهای تنک بلوط بهرهمند است. جنوب ایران، در ساحل خلیج فارس و دریای عمان که به آبهای بینالمللی راه دارد، سرزمینی دو فصل با تابستانهایی گرم و طولانی است.
آین تنوع اقلیم سبب شده است تا بیشتر گونههای گياهی در این کشور قابل كشت باشند و انواع گل و گیاهان دارویی علاوه بر تامین نیاز داخلی، صادر شود. در بازار میوه شهرها میتوانید انواع میوهها مانند انبه، موز، پرتقال، زردآلو، انار، هندوانه، خرما، سيب، گلابی و انگور را كه همه توليد ايران هستند، بیابید. محصولات کشاورزی دیگری مانند نیشکر، گندم و برنج نیز در ایران تولید میشود. سالهاست که این سرزمین به سبب توليد محصولات باغی شهرت داشته است و بخش مهمی از صادرات غيرنفتی را ميوه تشكيل میدهد. ايران دومين صادركننده پسته و خرما در جهان و يكی از توليدكنندگان اصلی زعفران، بادام، مركبات و نيز سيب، گلابی و انگور است. خاویار نیز یکی از محصولات تولیدی و صادراتی ایران است که از ماهی خاویار که زیستگاهش دریای خزر است به دست میآید. به دلیل در خطر انقراض بودن این ماهی، این محصول در حال حاضر بیسیار محدود است. ایران چهارمین صادرکننده نفت و دومین کشور جهان از نظر منابع گازی است. از آنجا که معادن مختلفی در کشور وجود دارد، بخشی از سایر صادرات ایران را منابع معدنی دیگر ایران مانند آهن، مس، آلومینیوم، سرب، کرومیت، سنگهای زینتی و قیمتی و ... تشکیل میدهد. علاوه بر اینها ایران سرزمین قالیهای رنگین و خوش نقش و نگار است. بزرگترین و زیباترین کاخهای جهان اغلب با قالی ایرانی مفروش شدهاند. سایر صنایع دستی صادراتی شامل گلیم، سرامیک و مینیاتور است.
جاذبههای ایران
تنوع جاذبهها در ایران سبب شده که آن را «جهانی در یک مرز» بنامند. این گوناگونی به قدری زیاد است که برای هر شخص با سلیقه خاص، انگیزهای برای سفر به این سرزمین پهناور وجود دارد. شاید بتوان این جاذبهها را به شکل زیر طبقهبندی کرد:
عواملی مانند وضعیت زمینشناسی، توپوگرافی، ارتفاع از سطح دریا، شکل زمین، عوامل اقلیمی و طول جغرافیایی در نقاط مختلف ایران، بسیار متفاوت است. دامنه تغییرات ارتفاع از ۲۸- متر در نقاط کنار دریای خزر تا ۵۶۱۰ متر در قله دماوند و دامنه تغیرات دما از ۳۵- درجه سانتیگراد در نواحی شمال غربی کشور در زمستان تا ۵۰ درجه سانتیگراد در کرانههای خلیج فارس در تابستان از جمله این تضادهاست که گوناگونی جاذبههای طبیعی را در پی داشتهاست. تنوع گلها و پوشش گیاهی، دریاچههای شور و شیرین، پیستهای اسکی، کویرهای وسیعی مانند دشت لوت و دشت کویر، سواحل خوش آب و هوای جنوب دریای خزر و سواحل و جزایر جنوب کشور با آب و هوای مطبوع در فصول سرد، کوههای مرتفع، مناطق چهارگانه محیط زیست (پارکملی، اثر طبیعی، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت شده)، هزاران چشمه آب معدنی گرم و سرد، آبشارها، غارهای متعدد بی نظیر و متنوع در سراسر ایران مانند غار علیصدر همدان و غار نمکدان قشم، جنگلهای هیرکانی در شمال و جنگلهای زیبای بلوط غرب کشور، تالابها، رودخانهها و دریاچهها، تنها بخش کوچکی از جاذبههای طبیعی این سرزمین را تشکیل میدهند. از میان جاذبههای طبیعی ایران، بیابان لوت در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
زندگی عشایر چادرنشین که شیوه معاش و زیست آنها نشاندهنده قرنها تلاش برای سازگاری با محیط است، یکی از زیباترین جلوههای فرهنگ ایرانی است. روستاییان نیز نماد نظام اجتماعی یکجانشین و دارای ارزشهای اجتماعی بینظیری هستند. تنوع معیشت، نظامهای سنتی آبیاری، همیاری در کشت و کار، آداب و رسوم ازدواج، جشنها و سوگواریها، پوشش محلی و غذاهای سنتی ویژگیهای فرهنگی جالب توجهی هستند که لمس و دیدن آنها از نزدیک تجربهای به یادماندنی را برای بازدیدکنندگان رقم خواهد زد. فضای کالبدی و ساختار سنتی روستاها به ویژه روستاهایی مانند ابیانه، ماسوله، کندوان و ... نشاندهنده هوش و ذکاوت و سازگاری انسان با طبیعت است. چشمانداز خانههای پلکانی، درههای زیبا و کوههای مرتفع در روستاهای واقع در دامنه کوهها، خانههای چوبی و شالیزارها در روستاهای شمالی، خانههای گنبدی، آبانبارها و ساباطها در روستاهای کویری و دشتی، سرسبزی مزارع و خانههای خشتی و گلی یا سنگی و آجری در روستاهای دشتی و بلمهای چوبی و خانههایی با بادگیرهای بلند در روستاهای ساحلی و جزیرهای، فضاهای متنوع روستاهای سراسر ایران است که هرکدام زیبایی و ویژگیهای منحصر به فردی دارند. برخی از آداب و رسوم اقوام در زمره میراثهای جهانی به ثبت رسیدهاند.
فلات ایران از قدیمیترین کانونهای تمدن دوران باستان در آسیا و یکی از نخستین زیستگاههای بشر به شمار میرود و از این جهت ارزش ویژهای دارد. موقعیت ایران همچون پلی میان دنیای شرق و غرب، قرار داشتن این کشور در مسیر جاده ابریشم و تاریخ کهن آن به این سرزمین اهمیت به خصوصی بخشیده است. فرهنگ و تمدن ایرانی همواره مورد توجه دانشمندان، جامعه شناسان و محققان بوده است. جاذبههای توریستی بسیاری در ایران وجود دارد که مبین تاریخ، فرهنگ و تمدن ایرانی است و در سالهای اخیر مورد توجه بازدیدکنندگان زیادی قرار گرفته است. چکیدهای از این جاذبههای ارزشمند عبارتند از: دلمنها (مپیش از تاریخ) در مریان تالش و غارهای بهشهر با آثاری به قدمت ۱۲هزار سال، آثار تمدن ایلامی همچون چغازنبیل و اشکفت سلمان، آثار معماری برجای مانده از مادها در همدان، مهاباد، کرمانشاه و فارس، آثار دوره هخامنشی شامل کاخها و تالارهای آپادانا، تخت جمشید، پاسارگاد، بیستون و معبد دهانه غلامان، آثاری از دوره اشکانی مانند شهر صد دروازه و آثار دوره ساسانی مانند معبد آناهیتا و طاق بستان که از یادمانهای پیش از اسلام هستند. علاوه بر این، آثار تاریخی متعددی از دوران اسلامی در سراسر ایران برجای مانده که مساجد زیبا همچون مسجد جامع یزد، مسجد شیخ لطف الله و مسجد گوهرشاد، کاخها، مدارس تاریخی، کاروانسراها، حمامها، منارههای مانند منارجنبان، آب انبارها، بادگیرها، خانهها و عمارتهای قدیمی، باغها و گنبدهایی چون گنبد سلطانیه از نمونههای بارز آن به شمار میروند. تعدادی از آثار تاریخی ایران در میراث جهانی به ثبت رسیدهاند.