استان اردبیل به دلیل قرار گرفتن در اقلیمی خوش آب و هوا از گذشته تا کنون میزبان اقوام و فرهنگ‌های زیادی بوده است، بیش از ۱۵۰۰ اثر تاریخی در نقاط مختلف اردبیل نشان از فرهنگ کهن این استان را دارد.

مردم اردبیل به زبان ترکی صحبت می‌کنند اما در بخش‌هایی از استان زبان تاتی، کردی و مازندرانی نیز شنیده می‌شود؛ اردبیلی‌ها مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند و ارادت خاص به امامان شیعیان دارند همچنین اهل تسنن و اقلیت‌های مذهبی هم در این استان زندگی می‌کنند.

در گذشته پیش از سخن گفتن و شنیدن زبان هر قوم، اولین ویژگی که در تشخیص قومیت افراد خودنمایی می‌کرد لباس محلی اقوام مختلف بود که متاسفانه در گذر زمان و با افزایش شهرنشینی دیگر این لباس‌های زیبا که نماد قومیت‌ها بودند به ندرت بر تن زنان و مردان دیده می‌شوند؛ اردبیل نیز همانند بیشتر استان‌های ایران دستخوش این تغییرات شده اما هنوز هم لباس سنتی این اقلیم بر تن مردان و زنان روستایی دیده می‌شود. لباس سنتی که در اردبیل هنوز خودنمایی می‌کند مربوط به ایل شاهسون است که شامل؛ روسری بلند گلدار یا همان چارقد، پیراهن‌های بلند که از پارچه‌هایی با رنگ روشن و شاد دوخته می‌شود، شلیته، جلیقه‌هایی که با سکه‌دوزی تزیین شده‌اند و کفش‌های دست دوز که رنگ‌های متنوعی دارند؛ مردان ایل شاهسون پوشش خاصی ندارند کت و شلوار و تنها ویژگی پوششان کلاهی‌ است به نام کپی که بر سر می‌گذارند.

یکی دیگر از نشانه‌های زنده بودن فرهنگ یک منطقه موسیقی محلی است که در اردبیل عاشیق‌ها این وظیفه را عهده‌دار هستند، سازهای مرسوم که در اردبیل نواخته می‌شوند؛ بالبان، دهل، تار، کمانچه و دایره آذربایجان یا همان قاوال است. عاشیق هنرمندی است که ساز می‌نوازد و از غصه‌، شادی‌، حماسه و خویش و تبارش می‌خواند. در بیشتر مراسم و آیین‌های اردبیل، ساز و عاشیق قسمت جدا نشدنی مراسم هستند.

اردبیل از گذشته سرشار از رسم‌ها و آدابی بوده که با گذشت زمان گرد و غبار فراموشی بر آنها نشسته است اما هنوز هم بسیاری از آیین‌ها مثل؛ چهارشنبه سوری، شب چله، عید نوروز، بایرام پایی، تکم و تکمچی و ... اجرا می‌شوند همچنین آیین‌ها و مراسم مذهبی در این استان با شکوه خاصی برگزار می‌شود که می‌توان به اعیاد مذهبی، ماه‌های عزاداری محرم و صفر، مراسم ماه رمضان و شب‌های قدر و ... اشاره کرد؛ از مهمترین و با قدمت‌ترین مراسم مذهبی، رسم طشت گذاری است که سه روز مانده به شروع ماه محرم به یاد امام سوم شیعیان انجام می‌شود.  

مردم این استان، صنایع دستی با نقش‌هایی مخصوص خود دارند ‌که برگرفته از طبیعت متفاوت و زیبای آن است. گلیم‌ بافی ، جاجیم بافی ، شال بافی، سفالگری ، صنایع چوبی، چرمی و قالی بافی به خصوص قالیچه قوبای خلخال در این منطقه معروف است. پیدا کردن سوغاتی در این‌جا کار بسیار آسانی است، در بازار قدیم اردبیل، بازار سنتی شهرهای مشگين شهر و گرمی و بازارچه مرزی بيله سوار، می‌توان انواع مختلف سوغاتی را تهیه کرد. قالی، مسند، حلوای سیاه، عسل، سرشیر و آبنبات از مشهورترین سوغاتی‌ها هستند. همچنین غذاهایی چون آبگوشت، ‌آش دوغ، پیچاق قیمه، قویماق، ترشی قرمه،‌ بزباش، تاس‌کباب و بسیاری از غذاهای محلی دیگر جزیی از هیجان سفر به این منطقه محسوب می‌شود. خوردن آش دوغ در این استان یکی از خاطرات خوب سفر است.