این استان از ویژگی‌های فرهنگی قابل توجهی برخوردار است، که می‌توان آن را در عناصری مانند زبان، لباس، موسیقی، جشن‌ها، مراسم خاص و صنایع دستی که هنوز در زندگی مردم جاری هستند، یافت. مردم این منطقه هنوز هم به برگزاری مراسم و نگهداری از آیین‌های خود به میزان خوبی پایبند هستند. برگزاری مراسمی مانند عید نوروز و اجرای آیین‌های آن، در همه شهرها و روستاها مشهود است. برگزاری مراسم برات که در آخرین پنجشنبه سال بر سر خاک درگذشتکان خود می‌روند چنان مهم است که همه سعی می‌کنند برای شرکت در این مراسم از هر کجای کشور به شهرها و روستاهای خود بروند. پخش کردن شیرینی و نان بخش خوشمزه این مراسم است. 

این منطقه از طرفی به دلیل موقعیت جغرافیایی سخت خود، چندان مورد توجه اقوام بیگانه نبوده و از این رو به میزان خوبی از تاخت و تاز و همچنین مهاجرت در امان بوده، و از طرف دیگر به دلیل دوری از مرکز و نبود زیرساخت‌های مناسب حمل و نقل مقصد سفر گردشگران نبوده‌است. از همین رو نژاد و زبان مردم آن کمتر دچار آمیختگی شده است. مردم این منطقه فارس و زبان بیشترشان فارسی دَری است كه در مناطق مختلف استان، با گویشی نزدیک به هم صحبت می‌کنند. گویشی که هنوز هم واژه‌های پارسی در آن شنیده می‌شود و کمتر واژه‌های عربی یا سایر زبان‌ها در آن شنیده می‌شود. تنها در برخی نقاط جنوبی و به صورت محدود زبان بلوچی هم صحبت می‌شود. 

رقص چوب و دوتار دیگر ویژگی این دیار است و خراسان به آن می‌بالد. موسیقی مقامی خراسان جنوبی و دوتار آن که از اساتید به نامی بهره می‌برد، معروفیتی جهانی دارد. نوایی دلنشین و سوزناک که چنان نرم از سرپنجه‌های زخم خورده و خشن دستان مردان خراسانی بر می‌آید که گویی چونان آهویی در پهنه دشت‌های کویری جولان می‌دهد. و رقصی چنان میانه میدان که کوبش چوب‌هایش از دلاوری مردانش خبر می‌دهد. مردانی با دستاری سفید بر سر چرخ می‌زنند و به سوی آسمان پرواز می‌کنند و با نمایشی زیبا از همبستگی باز به زمین باز می‌گردند. 

اینجا هم از هجوم لباس‌های بی‌هویت شهری در امان نمانده و تنها در تن پیرمردان و پیرزنان و یا در روستاهایی دور، سراغ از پوشش سنتی این منطقه را می‌توان گرفت و کفش‌هایی سنتی (چپّت) که تا همین چند سال پیش هم دوخته می‌شدند و مشتری داشتند اما کم کم دارند از زندگی مردم کوچ می‌کنند.

دیگر صنعت مهم این خطه که بخش مهمی از فرهنگ آن را بر دوش می‌کشد، فرش‌های خاص منطقه است. از جمله فرش زیرکوه که شهرت خاصی دارد. هر چند به صورت کلی به نام فرش بیرجند می‌شناسندش. فرش و قالیچه‌هایی با طرح‌های زیبا و منحصر به خود.

دیگر صنعت مهم این خطه که بخش مهمی از فرهنگ آن را بر دوش می‌کشد، صنایع دستی و از مهم‌ترین آنها قالی بافی خاص منطقه است. از جمله فرش زیرکوه که شهرت خاصی دارد، هر چند به صورت کلی به نام فرش بیرجند می‌شناسندش. فرش و قالیچه‌هایی با طرح‌های زیبا و منحصر به خود. از دیگر هنرهای دستی می‌توان به سفره آردی ، پلاس بافی ،صفحه‌ی مورد نظر پیدا نشد، هوله‌ بافی و ... اشاره کرد.

کشاورزی نیز نقش موثری در این منطقه ایفا می‌کند. محصولات مهمی مانند زرشک و زعفران از یک سو و محصولات خاص منطقه مانند بادام، عناب و آلو بخارا از سوی دیگر از دیرباز سازگار با آب و هوای سخت و بیابانی منطقه، زینت‌بخش دشت‌های آن بوده‌اند.

.