فرهنگ شهر بیرجند
همانند دیگر مردم استان خراسان جنوبی ، اهالی بیرجند هم به زبان فارسی دَری صحبت می‌کنند، با این تفاوت که در لهجه بیرجندی تاکید بر روی برخی هجاها آهنگ خاصی به بیان واژه‌ها می‌بخشد. بیرجندی‌ها خونگرمی وجودشان را از همجواری با کویر به ارث برده‌اند و این گرما در زمان شنیدن موسیقی محلی دوچندان حس می‌شود. موسیقی بخشی جدا نشدنی از فرهنگ خراسان جنوبی است، هنر نوازندگی سازهای سنتی این خطه امروز هم در بیرجند رواج دارد و در بیشتر مراسم و آیین‌های سنتی، موسیقی و حرکات موزون اجرا می‌شوند. شنیدن موسیقی سنتی همراه با دیدن مراسمی مثل رقص چوب می‌تواند هر بیننده‌ایی را به وجد بیاورد و در جای خود میخکوب کند.
در بیرجند آداب و رسوم شاید نه به اندازه گذشته اما هنوز به خوبی زنده و پا برجا هستند و مردم هم‌چنان سعی در حفظ ریشه و اصالت خود دارند، هنوز هم عشق به زندگی و نشاط در اجرای آیین‌هایی چون سبز کردن سبزه عید، خانه تکانی، دید و بازدید و ... موج می‌زند. هنوز هم با گذشت سالیانی دراز سنت کف زنی در شب‌های چله (اولین شب قبل از شروع زمستان) برای شیرین کردن کام و جشن برای دوباره دیدن خورشید در فصل زمستان انجام می‌شود. در کنار این اجرای مراسمی از این دست، مردمی مقید به سنت‌های مذهبی هستند، در بیرجند شیعه و سنی (با اکثریت شیعه) کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. پایبندی به عقاید دینی در اجرای مراسمی چون تعزیه خوانی، نخل برداری، چاووش خوانی، علم بندان، علم گردانی، مشعل گردانی و ... در ماه‌های عزاداری (محرم و صفر)، ماه رمضان و اعیاد مذهبی به خوبی بیانگر اعتقادات مردمی خو گرفته با گرمای کویر است.
لباس محلی ساکنین بیرجند هم با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوای حاکم بر منطقه بوده ولی اکنون به ندرت بر تن اهالی این منطقه دیده می‌شود. مردان در تابستان لباسی از جنس کرباس سفید به نام چهل تیزر به همراه جلیقه مشکی، شلواری گشاد از همان جنس که در قسمت مچ پا تنگ می‌شود می‌پوشیدند. در زمستان علاوه بر این لباس‌ها؛ لباسی ضخیم از جنس پشم گوسفند به نام قُرت می‌پوشیدند. زنان پیراهنی که بلندایش تا بالای زانو بود را به همراه شلیته به تن می‌کردند و برای مصون ماندن از سرما بر روی پیراهن اَرخالق (لباسی شبیه به کت) به تن می‌کردند، سرشان را با چارقد می‌پوشاندند و با دستمال مشکی حاشیه‌دار بافت یزد می‌بستند، در بعضی روستاهای بیرجند هنوز هم می‌توان این پوشش‌ها را دید.
