شهر بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی است و همراه طبس از پر رونقترین شهرهای استان است. این شهر کوهپایهای از آب و هوایی معتدلتر نسبت به شهرهای اطرافش برخوردار است. هر چند تابستانهای گرم و زمستانهایی سرد و خشک از ویژگیهای بارز آن است.
همین آب و هوا سبب شده که قناتهای متعددی در شهر وجود داشته باشد که هنوز هم پابرجا هستند. البته این شهر از نخستین شهرهای ایران است که از سیستم آبرسانی و لولهکشی آب بهرهمند بوده است و بقایای آن هنوز در برخی خرابههای بخش قدیم به سختی قابل مشاهده است. در ضمن سومین مدرسه به سبک جدید پس از دارالفنون (در تهران) و رشدیه (در تبریز) به نام «مدرسه شوکتیه » در سال ۱۲۸۲ هجری شمسی در این شهر دایر شده است. شاید به همین دلیل است که این شهر به شهر علم و فرهنگ مشهور است و میزان تحصیلات در آن بالا و نرخ بیسوادی کم است.
غیر از آن بیرجند خصوصیت دیگری نیز دارد، شهری کویری با چندین باغ بزرگ و سرسبز با درختان سر به فلک کشیده، از جمله باغ ایرانی باغ و عمارت اکبریه که به ثبت جهانی نیز رسیده است. در سراسر شهر هم کاجهای قدیمی بیرجند جلوهای خاص به شهر بخشیدهاند.
با وجود اینکه بیرجند در حاشیه کویر قرار گرفته، یکی از قطبهای تولید محصولاتی مانند زعفران، زرشک، عناب و آلوبخارا است، بازار قدیم بیرجند بازاری پررونق است که در فصل برداشت، روستاییان برای فروش محصولاتشان به آن میآیند. سوغاتهای خوبی میتوانید از این بازار تهیه کنید.
دیدن فرش بیرجند با طرح و رنگ خاصش خالی از لطف نیست. این شهر همواره به این محصول ارزشمندش شهرت داشته است. در بازار و اطراف میدان امام خمینی سراغ آن را بگیرید.