صنایع دستی، نمادی از تاریخ تمدن یک قوم است و بار فرهنگی، خلاقیت ساکنان یک منطقه را به نمایش میگذارد. در بیرجند نیز همانند دیگر شهرهای ایران حضور صنایع دستی خاص این منطقه علاوه بر نمایش هنرمندی ساکنان آن، دلالت بر فرهنگی غنی و ریشهدار دارد. هنرهایی چون: سفالگری، جاجیم بافی، گلیمبافی و قالیبافی که نشان از ذوق، خلاقیت و مهارت صنعتگران هنرمند بیرجندی دارد که افکار و احساسشان را اینگونه در قالب صنعت به نمایش در آوردهاند.
اولین چیزی که در میان صنایع دستی این منطقه خودنمایی میکند فرش بیرجند است. فرشی با طرحهایی خاص همین دیار، از محرمات، هراتی و ... . دیرزمانی نیست که کارگاههای خانگی این شهر از رونق افتادهاند. شهری که زمانی بسیاری از ساکنانش چه در شهر و چه در روستاها به بافت فرش مشغول بودهاند و از این راه گذران میکردهاند. در خانه بسیاری از «بیرجندیون» دار قالیهای دوازده متری در زیرزمینها و گاه در یکی از اتاقهای خانه برپا بود. از مرد و زن، دختر و پسر گره بر تار قالی میزدند و نقش زندگی را بر آن میآفریدند. هنوز هم در بازار بیرجند فرش و قالیچههای آن رونق دارند ولی نه به اندازه گذشته.
هولهبافی دیگر هنری است که امروزه به همت برخی دوباره به درون خانهها راه باز کرده و زنان و دختران آن را میآموزند. بافتی که شاید به دلیل سادگی و داشتن بازار و ارزان بودنش مشتاقان زیادی دارد. از هنرهای دیگر این مردم میتوان به گلیمهای زیبایی اشاره کرده که به صورت ذهنی بافته میشده اما امروز خیلی کم رونق و فقط پیرزالان (پیرزن در گویش محلی) منطقه آن را زنده نگاه داشتهاند.
ترکه بافی هم که نوعی سبد بافی با چوب بید سرخ با بادام کوهی است در روستاهای اطراف بافته میشود و تنها منبع درآمد برخی از مردم روستاهای اطراف را در این دیار کویری و کم آب تشکیل میدهد. در گذشته هنرها بیش از اینها بودهاند که به مرور زمان به فراموشی سپرده شدهاند، کفش و نمد را میتوان از این دست هنرها برشمرد.
علاوه بر هنرهای دستی و سنتی هنرمندان این شهر، میتوان از محصولات کشاورزی که مختص این اقلیم است مانند: زرشک، عناب، زعفران، بادام، توت، انجیر، انگور و آلوبخارا هم نام برد.