آذربایجان غربی از گذشته تاکنون پذیرای اقوام مختلفی بوده، همین میهمان‌پذیری‌شان، عاملی برای تاثیرپذیری از قوم و قبیله‌های همسایه بر فرهنگشان شده است. بناهای موجود در این استان اعم از مساجد، کلیسا و آتشکده‌ها نشانی از حضور اقوام مختلف و به طبع آن زندگی مردمی با فرهنگ‌ و مذهب‌های مختلف در آذربایجان است.

مردم آذربایجان غربی آذری زبانند اما زبان کردی، آشوری، کلیمی و ارمنی نیز در این استان شنیده می‌شود. بیشتر ساکنین این منطقه مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند؛ همانند دیگر مناطق ایران زمین اهل تسنن و اقلیت‌های مذهبی نیز در این استان زندگی‌ می‌کنند.

با توجه به حضور قوم آذری و کرد در آذربایجان غربی، تنوع پوشش لباس‌های محلی در این استان زیاد است، البته با افزایش شهرنشینی دیگر لباس‌های محلی کمتر دیده‌ می‌شود و تنها در روستاها و عشایر استان می‌توان پایبندی به پوشش لباس‌های سنتی را دید. لباس سنتی زنان عشایر شامل؛ پیراهنی بلند و گشاد با چین‌های زیاد به نام کراس که با پارچه‌های گل‌دار و رنگین دوخته می‌شود، جلیقه گل‌دار با رنگ‌های شاد که بر روی کراس می‌پوشند، شالی به دور کمر می‌بندند به نام پشت‌بند، شلوارهای رنگارنگ که تا مچ پا را پوشش می‌دهند به نام درپا، دستمال سر می‌بندند به نام شلمه و کلاهی بر سر می‌گذارند که دور تا دورش ریشه‌های رنگی دارد به نام تاس کلا؛ لباس زنان کرد یکی از زیباترین لباس‌های سنتی اقوام ایرانی است که در آذربایجان غربی ساکنند دارای رنگ‌هایی شاد و روشن است، شلوارشان گشاد و از جنس حریر است، زنان کرد نیم تنه‌ای به نام کلنجه می‌پوشند، کلاهی بر سر می‌گذارند استوانه‌ای شکل، که با پولک‌های رنگی تزیین شده‌اند و روسری به نام کلکه که دارای رشته‌ای بلند از ابریشم سیاه و سفید و ملیله‌دوزی است، بر سر می‌کنند.

مردان نوعی زیر شلواری می‌پوشند به رنگ سفید به نام درپا، روی درپا شلواری می‌پوشند به نام شاله کیل که از زانو تا مچ پا تنگ است، پیراهنی به نام کراس، در زمستان کتی پشمی‌ می‌پوشند به نام ستر و دستمالی سیاه به دور کمر می‌بندند به نام پوشی که ریشه‌دار است؛ همچنین مردان کرد در آذربایجان غربی لباسی بر تن می‌کنند به نام فقیان که از پارچه ابریشمی یا کتان دوخته می‌شود و به رنگ سفید است، چوخه نام نیم‌تنه‌ای است از جنس پنبه و پشم، شلوارهای گشاد می‌پوشند که در قسمت مچ پا تنگ می‌شود به نام پانتول، پیراهنی با آستین‌های بلند که دور مچ یا بازو پیچیده می‌شود، شال دور کمر می‌بندند و دستاری به نام دشلمه یا سربند که به جای کلاه استفاده می‌شود.

آذربایجان غربی به سرزمین شعر و هنر شناخته می‌شود چرا که مردمانش احساس را چاشنی زندگی‌شان کرده‌اند و از عادی‌ترین کار روزانه تا اوج عواطف‌ را در قالب شعر بیان می‌کنند؛ لالایی مادران، جشن‌های عروسی، مراسم عزاداری، شکرگزاری، کشاورزی و ... همه و همه به زبان شعر و احساس بیان می‌شود، در یک کلام ساکنین این خطه مردمانی شاعر مسلکند.

وقتی حرف شعر و شاعری به میان می‌آید، موسیقی ناخودآگاه جان می‌گیرد؛ آن‌ هم در سرزمین شعر و عاشیق‌های آذربایجان.

موسیقی در آذربایجان غربی با توجه به وجود قومیت‌های مختلف دارای انواع مختلفی است. موسیقی سنتی در آذربایجان در وجود عاشیق‌ها خلاصه می‌شود، عاشیق‌ها نوازندگانی هستند خوش ذوق و بیان، خوش صدا، شعر را می‌فهمند و به زیبایی آواز می‌خوانند و بر ساز چنان زخمه می‌زنند که روح هر شنونده‌ای به وجد می‌آید. از مهم‌ترین ویژگی‌های موسیقی در آذربایجان غربی، بدیهه‌خواندن و نواختن عاشیق‌هاست که جذابیت اجرایشان را چندین برابر می‌کند. موسیقی عاشیق‌ها در این استان بیش از ۱۰۰۰ سال قدمت دارد. شنیدن موسیقی و اشعار آذری یکی از جاذبه‌های فرهنگی استان آذربایجان غربی است.

آداب و رسوم در آذربایجان غربی هنوز زنده است، با وجود تغییرات در سبک زندگی و مشغله‌های زندگی شهرنشینی هستند آذری‌هایی که پایبند به اجرای آداب و رسوم باشند؛ در بیشتر مراسم عاشیق‌ها و شعر و موسیقی بخش جدا نشدنی از مراسم آذری‌هاست علاوه بر انجام مراسم بومی و محلی مثل؛ عید نوروز، شب چله، چهارشنبه سوری و ... مراسم مذهبی مانند، عزاداری در ماه محرم و صفر، اعیاد مذهبی و ماه رمضان و ... با شور و نشاط آذری‌ها برگذار می‌شود.

صنایع دستی آذربایجان‌غربی برگرفته از حضور دو قوم ترک و کرد است که در این منطقه زندگی می‌کنند. فرش دست‌بافت با توجه به قدمت و ویژگی‌هایی چون استحکام و ظرافت، رنگ‌آمیزی متنوع و گره ترکی، دارای جایگاهی خاص در میان فرش‌های ایرانی و دارای شهرت جهانی است. در اغلب شهرستان‌های آذربایجان غربی صنعت فرش دست‌بافت رواج دارد اما مهم‌ترین مراکز قالی بافی ا‌ین استان در شهرستان‌های تکاب و میاندوآب و مناطق روستایی است. گلیم‌ بافی شهرستان تکاب، دارای شهرت جهانی است. در بعضی از شهرستان‌های این استان نیز گلیمی به نام سوماک بافته می‌شود.
رودوزی ، ریزه‌کاری و منبت کاری هنر صنعت‌گران شهر ارومیه است. پولک‌دوز‌ی بوکان مهاباد نیز از دیگر صنایع این استان است.

و اما بخش دلچسب هر منطقه، سفره‌ رنگین و غذاهای آن منطقه است در آذربایجان غربی غذاهای بومی مثل؛ خورشت کنگر، آش دوغ، آش بلغور، دلمه برگ مو، گشنیز کباب، گوزلمه، آش یرتخلی و آش یخ مورد علاقه همگان است.

سوغاتی عمده و معروف این منطقه نقل ارومیه است، عرقیات خوشبو با خواص دارویی نیز از دیگر خوراکی‌های معروف ارومیه است. حلوای هویج و گردوی ارومیه، تخمه آفتابگردان، عسل و چاقوی خوی، انگور سیاه سردشت، میوه‌های وحشی هم‌چون زالزالک، انجیر و چند نوع انگور، مواد لبنی سلماس و چالدران، از دیگر ره‌آوردهای این استان به حساب می‌آید.