استانی در شمال شرقی کشور که ارتفاعات کپهداغ و آلاداغ از یک سو و مجاورت با کویر از سوی دیگر، تنوع اقلیمی و شرایط خاصی به آن بخشیده است. به دلیل گسترش نواحی کوهستانی، آب و هوای آن اغلب معتدل کوهستانی است. اما قسمتهایی از جنوب استان به دلیل مجاورت با کویر مرکزی از آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی برخوردار است. تنوع خوب محصولات مرهون آب و هوای متنوع و نیمه کوهستانی آن است. محصولات کشاورزی چون گندم، جو، انگور، سیب درختی، گیلاس و حبوبات در این استان به کشت میرسد.
جنگلهای انبوه و حفاظتشده و پناهگاه حیاتوحش میاندشت، مناظر دیدنی و گونههای متنوع گیاهی و جانوری فراوانی را در خود جای دادهاند که از جمله مناطق دیدنی استان به شمار میروند. پناهگاه حیاتوحش میاندشت که زيستگاه یوزپلنگ آسیایی است، از اهمیت زیادی برخوردار است.
درههای زیبا، آبشارها، غارها، پارکهای جنگلی و تفریحی از جاذبههای طبیعی و بیشمار استان خراسان شمالی هستند. همچنین دامنههای سرسبز ارتفاعات آلاداغ و کپه داغ نظير شاه جان، گُليل، سالوک، میسی نو، قورخود، یامان داغی و بُزداغی برای ورزشهای زمستانی، کوهنوردی و صخرهنوردی مناسباند.
یکی از جاذبههای گردشگری این استان، چشمههای آب گرم هستند که به علت داشتن مواد معدنی مفید، خاصیت درمانی و برخورداری از دمای مناسب ناشی از زمین گرمایی و واکنشهای شیمیایی، مورد استفاده قرار میگیرند. از اين ميان میتوان به آبهای گرم و معدنی چشمه آبگرم ایوب پیامبر ، قراجه و بش قارداش بجنورد ، مهمانک سملقان، مختومی شیروان و... اشاره کرد.
بخشهای نیمهبیابانی استان بیشتر در محدوده شهرستان جاجرم قرار گرفته که این منطقه، آسمانی صاف و پر از ستاره در شب و آفتابی سوزان و طولانی در طول روز، دشتسرها، روبدوها (تپههای گیاهی)، خشکرودها، دقها (جلگههای رسی)، کویرهای پف کرده و سبخاهایی (سطحهای نمکی) دارد که هرکدام دیدنی و جذاب هستند.
از مهمترین جاذبههای تاریخی استان میتوان به قلعه جلالالدين گرمه، شهر تاريخی بلقيس اسفراين، قلعه صعلوک اسفراین، آيينه خانه مفخم بجنورد، عمارت مفخم بجنورد، تپه ارگ (تپه نادری) شيروان، تپه تاریخی خانمانه سملقان، آتشكده اسپاخو، رباط قرهبیل گرمه، رباط يا كاروانسرای قِلی جاجرم اشاره کرد.
موزه باستانشناسی در مجموعه تاریخی، فرهنگی مفخم، موزههای مردم شناسی در مجموعه تاریخی، فرهنگی مفخم بجنورد، قلعه جلالالدین در گرمه، موزه نسخ خطی در مجموعه تاریخی، فرهنگی مفخم، موزه حیاتوحش رباط قرهبیل در شهرستان مانه و سملقان موزههای این استان هستند.
خراسان شمالی هم یکی از سه بخش تقسیم شده خراسان بزرگ است که زمان زیادی از استان شدنش نمیگذرد. با توجه به همسایگی با ترکمنستان و مهاجرت اقوام مختلف؛ ترکمن، کرد، لر، بلوچ و ترک به این استان میتوان خراسان شمالی را اقلیم فرهنگها خواند.
با گذری در شهرهای استان تفاوتهای قومی و فرهنگی به خوبی قابل مشاهده است و دلیل بر این مدعا وجود پوششهای مختلف و متنوع اقوام در جای جای خراسان شمالی است، ساکنیش با هر قومیت و فرهنگی بر روی یک گستره در کنار هم مشغول کشاورزی و دامداری هستند.
از دیر باز موسیقی و ساز با خون خراسانیان عجین بوده و هست در خراسان شمالی نواختن ساز دوتار از قدمت زیادی برخوردار است و استادان زبردستی در این استان پرورش یافتهاند؛ علاوه بر دوتار سازهایی چون؛ کمانچه، دهل و نی در مراسم و آیینهای خراسانی نواخته میشوند، شنیدن نوای این سازها در کنار اشعار خراسانی و فضایی جذاب و به یاد ماندنی را رقم میزند.
صنایع دستی نشانی از اصالت و قدمت هر منطقه و ساکنانش دارد. صنایع دستی این استان، شامل گلیم بافی ، سفره، قالیچه، پلاس بافی ، چادرشب بافی ، چاروقدوزی، ساخت زیورآلات سنتی، ساخت سازهای سنتی، نمدمالی ، منبت کاری و رنگرزی سنتی، است، که همچنان رایج بوده و تولید میشود، یکی از مهمترین صنایع دستی این منطقه فرش دورو است که ترکمنهای ساکن استان خراسان شمالی آن را میبافند. این فرش توجه گردشگران زیادی را به خود معطوف کرده است. در کنار این صنایع دستی، میتوان از خوراکیهایی چون آبنبات و نقل به عنوان سوغاتی استفاده کرد.
علاوه بر تنوع اقوام در خراسان شمالی غذاها در این استان نیز از تنوع زیادی برخوردار است و میتوان از؛ اشکنه، کمه جوش، حلیم عدس خراسانی، ساطری پلو، آش آبکش، قروتو، آش بلغور گندم، آش حلبه و زیره و توگی سرداغی که از غذاهای خاص استان خراسان شمالی هستند نام برد.