ایلام و مردمانی از جنس طبیعت با فرهنگی کهن که مسلمان و شیعه مذهب‌اند.

زبان ایلامی‌ها کردی است البته با گویش‌های مختلف، در ایلام زبان‌های دیگری مثل؛ لری، لکی، کرمانجی و عربی نیز رواج دارد.

در کنار زبان و گویش مردمان این خطه از ایران زمین، لباس‌های سنتی ساکنینش، یکی دیگر از جلوه‌ها و جذابیت‌های فرهنگی این استان است که با گذشت زمان و تغییر در سبک زندگی اهالی، کمتر بر تن زنان و مردان دیده می‌شود. البته عشایر ساکن ایلام هنوز هم لباس بومی بر تن دارند و چون گوهری خوش رنگ بر دامان طبیعت ایلام می‌درخشند.

زنان ایلامی لباس‌هایی با رنگ‌های متنوع همراه با تزیینات و آویزهای زیبا بر تن می‌کنند که شامل؛ سرون (نوعی روسری)، عرقچین یا کلاو (نوعی کلاه زنانه)، گل‌ونی (سرپوشی از جنس حریر و ابریشم به رنگ سیاه با رگه‌های نازکی از رنگ قرمز)، قتره (چادر زنانه که بسیار بزرگ و دارای آستینی گشاد است)، یل (کتی است از جنس مخمل)، کلنجه (بالاپوشی که بلندیش تا زانو می‌رسد)، سخمه (بالاپوشی شبیه جلیقه از جنس مخمل با رنگ‌های شاد)، کراس یا شو (پیراهن بلند و آستین‌دار)، شوال (شلوار کردی که در قسمت ساق پا تنگ و در ناحیه ران تا کمر گشاد است) و پاپوش‌شان کلاش خوانده می‌شود. 

لباس مردان ایلامی به دور از هر گونه تزیینی‌ است؛ کلاو بر سر می‌گذارند، یکی دیگر از سرپوش‌هایشان لچک است (دستمالی به رنگ سفید و سیاه راه راه)، فرجی یا کرک کپنک (پالتویی بلند که آستین‌هایش کاربردی ندارد و بیشتر عشایر بر تن می‌کنند)، عبا، خفتان (پالتوی مردانه از جنس مخمل به رنگ سیاه و سرمه‌ای)، شوال (شلوار که از قسمت ران تا کمر گشاد است)، دشداشه (پیراهنی بلند که تا روی پا می‌رسد و در قسمت گردن چند دکمه دارد) و کلاش که کفش‌ مردان ایلامی است.

موسیقی نیز همچون زبان و لباس یکی از شاخصه‌های مهم فرهنگی هر اقلیمی است. در ایلام موسیقی و پایکوبی با هم عجین هستند، در گذشته رقص ایلامی با هدف آماده سازی بدنی انجام می‌گرفته و شکل شاد و با نشاط امروزی را نداشته است. رقص و پایکوبی در ایلام به صورت دسته جمعی انجام می‌شود و نمادی از اتحاد و همدلی ساکنین این منطقه است؛ از میان پایکوبی‌های ایلامی می‌توان از رقص‌های سنتی چون؛ پایکوبی مراسم عروسی، رقص دو دسماله و خان امیری یاد کرد.

موسیقی در ایلام جاری است؛ در نجوای باد در گوش برگ‌ها، در ریزش آبشار و در طبیعت زیبای این منطقه می‌توان آوای طبیعت را شنید، پس می‌توان اینگونه گفت که موسیقی در زندگی مردم جریان دارد. از سازهای رایج ایلام می‌توان به؛ نی، کمانچه، سرنا، دهل، دوزله، جفتان و شمشال اشاره کرد. موسیقی آوازی مردم ایلام هوره نام دارد که از آوازها و نیایش‌های کهن این منطقه است. ایلامیان در مراسم و آیین‌های مختلف با ریتم‌ها و آواهایی متفاوت در کالبد مراسم روح می‌دمند به عنوان مثال در مراسم سوگواری، آهنگ چمر نواخته می‌شود تا مردم را برای عزا و سوگواری آگاه کنند. چمر از آدابی است که در ایلام نشانی از ارزش‌های انسانی و دینی مردمان دارد و نمادی است از اتحاد، نظم و همدلی.

آداب و سنت‌های ایلامیان در گذر زمان دستخوش تغییراتی شده، اما هنوز اصالت خود را حفظ کرده و در جای جای ایلام اجرا می‌شود؛ یکی از این آیین‌ها؛ عروسی تفنگ است که رسمی کهن در این منطقه محسوب می‌شود.

آیین عروسی تفنگ برای موفقیت در شکار انجام می‌شود؛ مراسم اینگونه انجام می‌شود، در اولین روزهای هر ماه شکارچی تفنگ خود را برداشته و به بهانه نکشتن شکار شروع به ضربه زدن با دست و پا به تفنگ می‌کند به عبارتی تفنگ را کتک می‌زند در این میان بانوی خانه تفنگ را از ضربه‌ها دور می‌کند و با گره زدن تکه پارچه‌ای که متبرک به یک مکان مقدس شده شکار با اسلحه را متبرک و تضمین می‌کند، در مرحله بعد یک تیر از تفنگ بیرون می‌کشد و زیر زبان خود می‌گذارد و به خانه یک همسایه قدیمی می‌رود و مقداری آرد از او گرفته به خانه برمی‌گردد و با همان آرد نان کوچک می‌پزد و لوله تفنگ را از نان عبور می‌دهد و به نیت برکت به گردن تفنگ می‌آویزد، جالب است بدانید در طی تمام این مراحل هم‌چنان تیر زیر زبان بانوی خانه است و بعد از آویزان کردن نان به لوله تفنگ، تیر را از دهان خارج می‌کند و درون اسلحه می‌گذارد در آخرین مرحله این رسم، در محیطی شیب‌دار بانوی خانه نان را غلت می‌دهد و شکارچی نان را هدف تیر قرار می‌دهد و نان تکه شده را بین اعضا خانواده قسمت می‌کنند؛ این رسم ریشه در باورهای دینی و فرهنگی مردم با اصالت این قوم دارد. علاوه بر آیین عروسی تفنگ، آدابی مثل؛ مراسم چند مرحله‌ای ازدواج (شیرینی خورانی، دستگیرانی، دامادچرانه، عقد و عروسی)، سفره بی‌بی سه‌شنبه و ... در این استان با حال و هوای خاصی انجام می‌شود.

آداب و رسوم ملی و مذهبی همانند دیگر مناطق ایران در ایلام برگزار می‌شوند که می‌توان از این آداب به؛ عید نوروز، چهارشنبه سوری، شب چله، اعمال ماه رمضان، اعیاد مذهبی، سوگواری امامان مذهب تشیع، عزاداری محرم و صفر و مراسم نذری پزان اشاره کرد.

آنچه بین مردم ایلام از قدیم تاکنون به عنوان صنایع دستی رواج داشته، موج‌بافی است، در کنار این هنر، دیگر صنایعی چون Carpet Weaving ، Kilim Weaving ، Felting ، Shoemaker Weaving ، احرامی‌بافی، Course Weaving ،‌ Burl Wood ، Pottery و Page not found روی مس، وجود دارد و هم‌چنان مردم این سرزمین به این هنرها مشغول‌اند و می‌توان به عنوان سوغاتی از محصولات و دستاوردهای هنری مردم این سرزمین استفاده کرد،‌ هم‌چنین شیرینی‌هایی چون حلوای بگل،‌ نان ساجی،‌ بژی برساق،‌ نان پپگ، نان گرده و لکینه را می‌توان تهیه کرد.

و اما سفره رنگین و پر برکت ایلامیان که تزیین شده با غذاهای سنتی و محلی این اقلیم از ایران زمین؛ خورش تره‌کوهی، کشکینه، گوجه پونه، ترخینه، کوفته سیرابی، نژی آو، ماش آو، جوجگ آو، شله میری، پرشگه و ... .