فرهنگ استان خراسان جنوبی

ویژگی‌های فرهنگی قابل توجه خراسان جنوبی را می‌توان در عناصری مانند زبان، لباس، موسیقی، جشن‌ها، مراسم خاص و آیینی همچنین صنایع دستی که هنوز در زندگی مردم جاری هستند، مشاهده کرد. مردم این منطقه هنوز هم به برگزاری مراسم و نگه‌داری از آیین‌های خود پایبندند. برگزاری مراسمی مانند عید نوروز و اجرای آیین‌های آن، در همه شهرها و روستاهای استان خراسان جنوبی مشهود است. برگزاری مراسمی همچون برات که در آخرین پنجشنبه سال بر سر خاک درگذشتگان خود به پخش کردن شیرینی و نان که بخشی از این مراسم است می‌پردازند برگزاری چنین مراسمی از چنان اهمیتی برخوردار است که همه اهالی سعی در رساندن خویش به شهر و یا روستای اجدادی خود و شرکت در مراسم برات دارند. مراسمی همچون کاکل و شکر گزاری در کشاورزی، جشن قوج گذاری و کوچ در امر دامداری، مراسم ماه محرم از قبیل نخل برداری، تعزیه خوانی، علم بندان، علم گردانی، بیل زنی، مشعل گردانی، هفت منبر، سنگ زنی، کفچلزی و همچنین مراسم استثنایی روستای چنشت مواردی است که می‌توان از آن نام برد. 

منطقه خراسان جنوبی از طرفی به دلیل موقعیت جغرافیایی سخت خود، چندان مورد توجه اقوام بیگانه نبوده و از تاخت و تاز و همچنین مهاجرت در امان مانده، و از طرف دیگر به دلیل دوری از مرکز و نبود زیرساخت‌هایی مناسب برای حمل و نقل مقصد گردشگران نبوده ‌است. بیشتر مردم این منطقه فارس و زبان بیشترشان فارسی دَری است كه در مناطق مختلف استان، با گویشی نزدیک به هم صحبت می‌کنند. گویشی که کمتر واژه‌هایی از سایر زبان‌های دیگر در آن شنیده می‌شود. تنها در برخی نقاط جنوبی استان و به صورت محدود زبان بلوچی هم صحبت می‌شود. 

از دیگر ویژگی های فرهنگی خراسان جنوبی برای داشتنش به خود می بالد می توان رقص چوب و دوتار را اسم برد. موسیقی مقامی خراسان جنوبی و دوتار که از اساتید بنامی نه تنها در سطح ایران بلکه در سطح بین‌المللی بهره می‌برد و نام آن‌ها در جهان شنیده شده است. نوایی دلنشین و سوزناک چنان نرم از سرپنجه‌هایی زخم خورده و خشن دستان مردانی از این دیار بر می‌آید که گویی آهویی در پهنه دشت‌های کویری جولان می‌دهد و باکی از شکار در خود ندارد. و رقصی چنان میانه میدان که کوبش چوب‌هایش از دلاوری مردانش خبر می‌دهد. مردانی با دستاری سفید بر سر چرخ می‌زنند و به سوی آسمان پرواز می‌کنند و با نمایشی زیبا از همبستگی باز به زمین برمی‌گردند. 

منطقه خراسان جنوبی هم از هجوم لباس‌های وارداتی از دیگر نقاط این کره خاکی در امان نمانده و تنها بر تن پیرمردان و پیرزنان و یا در روستاهایی دور، می توان سراغ از پوشش سنتی و کفش‌هایی سنتی (چپّت) که تا چند سال پیش دوخته می‌شدند و مشتری داشتند گرفت که آن هم در حال کوچ از زندگی این مردمان است.

دیگر صنعت مهمی که بخشی از فرهنگ خراسان را بر دوش می‌کشد، فرش‌های خاص منطقه است. از جمله فرش زیرکوه که شهرت خاصی دارد. هر چند به صورت کلی به نام فرش بیرجند شناخته شده است. فرش و قالیچه‌هایی با طرح‌هایی زیبا و منحصر بفرد. از دیگر هنرهای دستی می‌توان به سفره آردی ، پلاس بافی ، هوله‌ بافی ، صفحه‌ی مورد نظر پیدا نشد و ... اشاره کرد.

کشاورزی هم نقش موثری در این منطقه ایفا می‌کند. محصولات مهمی مانند زرشک و زعفران از یک سو و محصولات خاص منطقه مانند بادام، عناب و آلو بخارا از سوی دیگر از دیرباز سازگار با آب و هوای سخت و بیابانی منطقه، زینت‌بخش دشت‌های آن بوده‌اند.

شهرهای مرتبط