استانی تاریخی که از نظر وسعت در رتبه دوم کشور قرار دارد. همان‌گونه که از نام این استان پیداست، دو ناحیه سیستان و بلوچستان با تفاوت‌هایی بارز در اقلیم و اقوام ساکن، شکل‌دهنده این منطقه‌اند. که سیستان شامل زابل و شهرهای اطراف آن، و بلوچستان از زاهدان ، مرکز استان تا چابهار است. این استان از شمال و شرق با کشورهای افغانستان و پاکستان مرز مشترک دارد. این منطقه کم تراکم‌ترین جمعیت در کشور را دارد. موقعیت مهم و ویژه سیستان در نزدیکی به دریای عمان، باعث به وجود آمدن بندر آزاد در چابهار شده است. بازارهای فراوان و اجناس وارداتی در این شهر به فراوانی یافت میشود و یکی از منابع مهم درآمد مردم این منطقه محسوب میشود.
آنچه سیستان و بلوچستان را خاص کرده است، زیبایی طبیعی و داشتن منطقه‌های کوهستانی جنگلی و باتلاقی در قسمت‌های مختلف آن است. دیدن جنگل‌های حرا در گواتر بلوچستان و انجیر معابد در لیپار چابهار سرسختی و زیبایی طبیعت را به رخ می‌کشد. اقلیم آب و هوای آنجا در دسته کویر و خشک است و همین عاملی است تا میوه‌های گرمسیری و استوایی در این استان یکی از پررنگ‌ترین محصولات کشاورزی باشد. این مناطق به خاطر بکر بودنشان، پذیرای گونه‌های کمیاب و منحصر به فرد جانوران و گیاهان است. در حال حاضر گونه‌های جانوری مثل خرس سیاه، پلنگ، گربه شنی، سگ آبی، قوچ و میش، کل و بز و همچنین پستاندارن دریایی و پرندگانی چون زاغ بور و خزندگانی چون گاندو (تمساح پوزه کوتاه) و لاک‌پشتهای خشک‌زی در این منطقه زندگی می‌کنند. گونه‌های جانوری خاص این استان مثل گاومیش و شتر بلوچی و مرغ خزک است.
این استان محرومیت‌هایی دارد که تا وقتی کسی پا بر آنجا نگذاشته باشد نمی‌تواند به خوبی آن را درک کند. متاسفانه در بعضی از مناطق استان مردم برای دستیابی به آب شرب باید حدود ۴ کیلومتر راه طی کنند. آبرفت‌های رودخانه هیرمند در شمال این استان قرار دارد که بزرگترین دریاچه آب شیرین جهان است.
جنوب استان با طبیعتی کوهستانی به دریای عمان راه دارد. بادهای موسمی و نزدیکی به دریا اقلیم متفاوتی به این منطقه بخشیده است. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه‌های اساسی اقلیم منطقه است. در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان گفت مناطق ایرانشهر ، زابل و باهوکلات، آب و هوای بیابانی و مناطق زاهدان، خاش، سراوان و چابهار، آب و هوای نیمه‌بیابانی و ناحیه کوهستانی بم‌پشت در جنوب سراوان و امتداد آن به طرف مشرق تا کوه‌های بشاگرد، آب و هوای نیمه بیابانی معتدل دارند. اقلیم مشرق ارتفاعات و فلات‌های مرتفع و کم وسعت میان آن، نیمه بیابانی با زمستان‌های سرد است.
عبور از بلوچستان و حرکت به سمت سیستان، طبیعتی کوهستانی و حضور دریا را به تماشا می‌گذارد. جاده‌های سیستان و بلوچستان خود نوعی جاذبه هستند. در جاده‌ای که از چابهار به سمت بندر گواتر می‌رود کوه‌های مینیاتوری یا مریخی هستند که زیبایی و شکوه آنها بر این منطقه احساسی آرام و سرسخت بخشیده است. رنگ سفید و طوسی این کوه‌ها حالتی رویایی به این جاده بخشیده است. وجود دریا زیبایی این جاده را دوچندان کرده است. در امتداد این مسیر تالاب صورتی وجود دارد. آبگیر شدن دشت، در کنار جاده، تالاب‌ها را به وجود آورده که تالاب نزدیک به دریا صورتی و نزدیک به کوه خاکستری مایل به سفید است. این جاده که با سراشیبی‌ها و سربالایی‌های بسیار همراه است با نمایان شدن گاه به گاه دریا در سمت چپ و کوه‌های مریخی در سمت راست یکی از جاذبه‌های خاص و زیبای این استان است. با رسیدن به روستای تیس که خود عمری ۲۵۰۰ ساله دارد، کوه های مریخی تمام می‌‌‌شوند.
یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی این استان گِل‌فشان‌ها هستند. گلفشان بندر تنگ که در صد کیلومتری چابهار قرار دارد، به ارتفاع صد متر با چاله‌ای به عمق حدود دو متر است. گلفشان چشمه‌ای است که از آن گِل می‌جوشد. گل‌فشان‌های نزدیک بندر کنارک و دشت کهیر با زمین همسطح هستند.
مکان‌های تاریخی و طبیعی چون میل قاسم‌آباد، شهر سوخته، شهر باستانی زرنج، زاهدان کهنه، دهنه غلامان، آتشکده کرکوی، رودخانه هیرمند و چاه نیمه، منطقه حفاظت‌شده هامون، و همچنین کوه خواجه که از ارتفاعات مهم این استان است را می‌توان نام برد که این مکان‌ها در بلوچستان و نزدیکی زابل واقع شده‌اند.
در نزدیکی شهر خاش مکان‌هایی چون، برج لار، قله کوه آتشفشانی تفتان، مقبره هفتاد ملا، چشمه اسکل آباد، چشمه جم‌چین، قنات کوکلو، چشمه آمنی، چشمه دوشینگ، چشمه برآب، چشمه تفتان، چشمه برآبک، چشمه زنگ، چشمه مرغاب، چشمه ترشاب، چشمه گنج امین، هامون گابی، دریاچه والان وجود دارد.
سراوان یکی از شهرهای شرقی استان است که جاذبه‌اش، خاک رس مرغوبی است که با آن صنعت سفال‌سازی و کوزه‌گری به خصوص در کلپورگان رونق دارد.