اقامتگاه بومگردی

اقامتگاه‌‌های بومگردی به عنوان یک راهکار پایدار و در عین حال ساده و ارزان شناخته می‌شوند. این اقامتگاه، در حالی که بخشی از نیاز‌های زیرساختی کشور را در زمینه گردشگری برطرف می‌سازد نیاز به تصدی‌گری دولت در این حوزه نداشته و تنها با کمک مردم بومی یا بخش خصوصی انجام می‌گیرد. ایجاد و راه‌اندازی یک اقامتگاه با توجه ابعاد کوچکش می‌تواند با هزینه پایین اولیه آغاز شود، اما بازدهی آن بالاتر از سایر طرح‌های بزرگ اقامتی است. راه‌اندازی یک اقامتگاه بومگردی می‌تواند در کمتر از یک سال انجام گیرد در حالی که می‌تواند زمینه اشتغال برای حداقل ۱۰ نفر را فراهم سازد.

اقامتگاه بومگردی با هدف اصلی معرفی محیط زیست (طبیعی و اجتماعی) به گردشگران، ایجاد و راه‌اندازی می‌شود. این اقامتگاه باید در خانه‌ای که نمادی از معماری منطقه خود باشد راه‌اندازی شود، مانند مرمت و یا نوسازی خانه‌ای که ممکن است در بافت تاریخی شهر یا روستا واقع شده باشد. به صورت خلاصه، اقامتگاه بومگردی باید به گونه‌ای باشد که متعلق به طبیعت یا محیط بومی باشد و از بافت‌های جدید شهری یا روستایی قابل تمیز باشد.

کارکرد یک اقامتگاه بومگردی، تنها اقامت گردشگران نیست بلکه گردشگران که مهمانان جامعه بومی محسوب می‌شوند، در کنار اقامت می‌توانند در فعالیت‌های روزانه جامعه بومی شریک باشند. در واقع اقامتگاه می‌تواند به پایگاهی برای حفظ میراث‌های ملموس و ناملموس منطقه خود تبدیل شود.

از عمده‌ترین خدمات یک اقامتگاه می‌توان از موارد زیر نام برد:

• اقامت به مفهوم مهمان‌پذیری در یک خانه بومی و با رعایت اصول مهمان‌پذیری ایرانیان
• پذیرایی با نوشیدنی‌ها و خوراک‌های بومی
• عرضه محصولات بومی منطقه، اعم از صنایع دستی و محصولات خوراکی بومی
• برگزاری گشت‌های گوناگون و با هدف آشنایی مهمانان با طبیعت، فرهنگ، آداب و رسوم، چگونگی تولید صنایع دستی و به صورت کلی زیست منطقه

از نظر کارکردی اقامتگاه‌های بومی تفاوت‌های بنیادینی با هتل‌ها یا سایر مهمان‌پذیرهای مرسوم دارند. برخی از این تفاوت‌ها عبارتند از:

• از جنبه معماری و ساختاری، هتل‌ها هویت معماری منطقه‌ای ندارند و می‌توان آنها را فارغ از این که در چه نقطه‌ای بنا شد‌اند، توصیف کرد. به این معنی که یک هتل در تهران با یک هتل در شیراز یا جزیره قشم و یا حتی در کشوری دیگر از نظر ماهوی تفاوتی ندارد. در حالی‌که اقامتگاه‌های بومی برخواسته از روح حاکم در منطقه خود هستند. معماری منطقه، نوع زندگی و آیین‌ها و فرهنگ‌‌ها، اقلیم و شرایط آب و هوایی، مصالح بومی و ... در ساختار اقامتگاه بومگردی تاثیرگذار است. به گونه‌ای که اقامتگاه‌های مختلف حتی در دو روستای نزدیک، می‌توانند با یکدیگر فرق داشته باشند. این امر در شهر بم با توجه به تخریب پس از زلزله می‌ةواند در احیای معماری سنتی این شهر تاثیر مهمی داشته باشد.
• مدیریت بومی اقامتگا‌ها و نیز رسم مهمان‌پذیری در خانه‌های ایرانی سبب می‌شود تا گردشگر، نه به عنوان مسافر بلکه به عنوان مهمان در خانه میزبان حاضر باشد. این نگاه سبب ایجاد تجربه مشترک در مهمان و میزبان شده و سبب حفظ ارزش‌های بومی می‌شود. اما گردشگران در هتل‌ها به چشم مسافر دیده می‌شوند و تنها مشتری خدمات آنها هستند. با توجه به این که کودکان زلزله زده میزبانان گردشگران هستند، می‌توانند تجربه یک زندگی خانوادگی را دوباره تجربه کنند.
• همه اعضای جامعه بومی که اقامتگاه در آن واقع است از منافع حاصل از ورود گردشگران منتفع می‌شوند و هر یک از اعضای جامعه بومی در یک فعالیت مشترک با سایرین، پذیرای گردشگران بوده و به ارایه خدمات گوناگون به آنان می‌پردازند. این موضوع در ساختار مدیریتی هتل‌ها صادق نیست. در نتیجه این امر سبب اشتعال زایی به صورت مستقیم و غیر مستقیم در شهر بم شده و می‌تواند به احیای بافت شهر و بازگشت حیات پویای آن کمک کند.
• یکی دیگر از اثرات مستقیم و بسیار مفید این اقامتگاه‌ها، حضور مستقیم و موثر جوامع بومی در حفظ زیست‌بوم‌ است. این امر سبب می‌شود که جوامع بومی خود به امر حفاظت از دارایی‌های ارزشمند خود اعم از پوشاک، گویش، زبان، باورها و ... بپردازند. علاوه بر این با آموزش آن به سایرین، زمینه ترویج دانش بومی خود و گسترش آن را فراهم آورند. همچنین همزیستی‌ای که در نتیجه تعامل بین گردشگر و جامعه بومی به وجود می‌آید، سبب همدلی بیشتر بین اقوام و جلوگیری از تقابل بین فرهنگ‌ها و اقوام و ملل می‌شود.

یکی از گام‌های مهم برای جذب گردشگر ایجاد زیرساخت و جاذبه‌های متنوع برای حضور گردشگر و‌ ماندگاری وی در منطقه است. نظر به این که احداث محل‌های اقامتی مانند هتل‌ها نیازمند صرف هزینه‌های بالا و زمان طولانی از زمان شروع تا بهره‌برداری است، راه‌اندازی اقامتگاه‌های بومی یکی از راه‌کارهای سریع، ارزان و در عین حال کارآمد برای ایجاد زیر ساخت اقامتی در عین توجه به زیست بوم و معرفی آن به گردشگران است. وجود بافت‌های ارزشمند شهری و روستایی در استان و زنده بودن آداب و رسوم در مناطق مختلف، برخورداری از مناظر طبیعی حاکی از آن است که این استان برای شکل‌گیری اقامتگاه‌های بومی با تعریف و استانداردهای جهانی آن ظرفیت قابل توجهی دارد.

تعداد اقامتگاه‌های بومگردی و کسانی که متقاضی تاسیس اقامتگاه در خانه‌های اجدادی و یا در شهرها و روستاهایشان است، هر روز بیشتر می‌شود. از طرفی گردشگران به صورت فزاینده‌ای به استفاده از خدمات اقامتگاه‌های بومگردی تمایل نشان می‌دهند.