در دامنه کوه سیر و درون جلگه ارومیه،‌ شهرستانی سرسبز با طبیعتی زیبا سر برکشیده است به نام ارومیه، که آب و هوای معتدل مدیترانه‌ای دارد و بین دریاچه ارومیه و دیواره کوه‌های غرب ایران قرار گرفته است. از عمده محصولات کشاورزی این منطقه انگور، سیب، گردو، تخمه کدو، تخمه آفتاب‌گردان، هلو، زردآلو و گیلاس است.

این شهر به دلیل قدمت تاریخی سه هزارساله‌اش جز ۱۹ شهر تاریخی ایران در یونسکو ثبت شده است. وجود بناهایی که هرکدام بخشی از تاریخ را با خود به دوش می‌کشد یکی از جاذبه‌های توریستی این شهر است. عمارت شهرداری ارومیه یا عمارت کلاه فرنگی، برج آجری سه گنبد، موزه ارومیه، یخچال نه پله، بازار تاریخی ارومیه، مسجد جامع ارومیه، مسجد سردار یا مسجد سیدالشهدا، کلیسای ننه مریم، کلیساهای ماریوخنه و حضرت مریم.

دریاچه ارومیه مرز طبیعی این استان با آذربایجان شرقی است و دومین دریاچه بزرگ آب شور جهان است که در غرب شهر ارومیه قرار دارد. پیست اسکی خوشاکو دریاچه مارمیشو، منطقه مرگور که معروف به آلپ ایران است با مجموعه‌ای از دره‌ها و تپه‌های زیبا که جز جاذبه‌های طبیعی این استان است.

بارزترین خصوصیت فرهنگی شهر ارومیه اختلاط اقوام است. ارومیه سرزمین تفاهم مسالمت‌آمیز اقوام آذری، کرد، آشوری و ارمنی است. این ویژگی منحصر به فرد به طور تقریبی در جای دیگری از کشور دیده نمی‌شود به گونه‌ای که هر قومی با زبان خاص خود سخن می‌گوید اما زبان رایج در این شهر زبان ترکی آذربایجانی است. موسیقی نیز مهم‌ترین بخش فرهنگ ارومیه محسوب می‌شود. موسیقی عاشیقی یکی از شاخصه‌های مر‌دم ترک‌ زبان جهان است. این نوع موسیقی در ایران دارای مکتب‌های متفاوتی است و مکتب عاشیقی ارومیه اصیل‌ترین و قدیمی‌ترین مکتب عاشیقی به حساب می‌آید که اصالت خود ر‌ا تا به امروز حفظ کرده و به ثبت آثار ملی ملموس کشور رسیده است.

بیشتر آذری‌های ارومیه مسلمان و شیعه مذهب و اقلیتی از آنان نیز سنی شافعی و حنفی هستند. کردهای ارومیه مسلمان و سنی مذهب‌اند. آشوریان و ارامنه نیز اقلیت کوچکی در این شهر به حساب می‌آیند.

آذر‌ی‌ها و کردها اعیاد مذهبی و ملی خود را همانند دیگر هم‌فرهنگان و هم‌کیشان خود انجام می‌دهند. آشوری‌ها و ارمنی‌ها ا‌عیاد و مراسم مختص به خود را دارند. آ‌نان به طور معمول تمامی مراسم خود را در کلیسا برگزار ‌می‌کنند. همه ساله مرا‌سم سالروز «غسل تعمید آ‌شوریان تازه مسیحی شده» در دریاچه ارومیه جشن گرفته می‌شود. جشن «روز مادر» نیز همه‌ساله در اولین جمعه سال نو میلادی به یادبود مریم مقدس برگزار می‌گردد. جشن «نوسروین» یا آب‌پاشان یکی دیگر از اعیاد آشوریان است که درطی آن آشوریان بر روی هم آب می‌پاشند.

ارومیه یکی از قطب‌های قالی بافی ایران است. رودوزی ، پیکرتراشی، گلیم‌ بافی ، معرق کاری و منبت کاری و ریزه‌کاری بر روی چوب از مهم‌ترین صنایع دستی مردم این شهرستان است.

خوردن، غذاهای سنتی و محلی ارومیه یکی از تفریحات و جزیی از هیجان سفر به ارومیه محسوب می‌شود. غذاهای سنتی نظیر: دلمه برگ مو، کوفته، یتیمچه و آش‌کشک،‌ شورجه ارومیه و آش کلم.

نقل ارومیه مخصوص همین شهرستان است و با طعم‌های بیدمشک، زعفران و گل‌محمدی برای سوغاتی بهترین محصول است. عرقیجات خوشبو با خواص دارویی هم‌چون عرق بادرنجبویه و بیدمشک که از گیاهان بومی منطقه هستند، حلوای هویج، شیرینی‌های ‌‌سنتی مثل، لوزانک یا باسلخ، تنور شیرینی سی، تره حلوا، دوشاب حلوا، نسا حلوا از شیرینی‌های خاص منطقه است.