تهران در آغاز قریه‌ای کوچک بود که در گذرگاه قزوین و نیز ری و مازندران  قرارداشت. آغا محمدخان قاجار این شهر را به عنوان پایتخت انتخاب کرد. شهری مناسب برای ارتباط با شمال و جنوب و شرق و غرب ایران. این استان در دامنه‌ جنوبی البرز مرکزی قرار دارد که تا قبل از گسترش اسلام نیز مسکونی بوده است. در دوران‌های تاریخی مهم‌ترین شهر این ناحیه شهرری و ورامین بودند. شهر تهران قسمتی از ری محسوب می‌شد که زمان قاجار به عنوان پایتخت حکومتی انتخاب شد. پایتخت بودن تهران و جمع شدن کانون‌های بزرگ اقتصادی در این استان باعث شد تا بخش عمده‌ای از امکانات صنعتی و خدماتی در این استان متمرکز شود.

آنچه از لحاظ جامعه شناختی در مورد استان تهران اهمیت دارد، حرکت رو به جلوی آن در قالب تبدیل شدن به شهری است مدرن. با تمام آلودگی و شلوغی که برخواسته از پایتخت بودنش است، برای مکان زندگی انتخاب می‌شود چرا که این روبه رشد بودن در راستای مصرف‌گرایی و راحت‌طلبی انسان‌ها گام بر می‌دارد و برای خیلی از مردم خوشایند است، اما همین توسعه عواقبی دارد که چندان زیبایی و قدمتی برای تهران به ارمغان نیاورده است. تهران شهر چنار و درخت‌های کاج بود. چنارهایی که خیابان اختصاصی پهلوی را پوشانده بود و از میدان راه آهن تا میدان تجریش را زیبایی بخشیده بود، که فقط برای تردد ماشین‌های مخصوص استفاده می‌شد، اکنون؛ این خیابان وجود دارد، چنارها هستند ولی به تعداد محدود، حضور پررنگ انسان آن را کم رنگ کرده است.

 تهران در تمام روزهای سال پرجنب و جوش است. شاید این پایتخت برای آنها که دور از هیاهو محیطی آرام را طلب می‌کنند، مناسب نباشد. تهران شهری است که اگر بخواهیم در یک روز وسط هفته از جنوبی‌ترین نقطه به شمالی‌ترین نقطه آن حرکت کنیم علی‌رغم همه بزرگراه‌ها و پل‌های احداث شده شاید بیش از یک ساعت در راه باشیم.

بناهای تاریخی که یادگار روزگار حکومت شاهان قاجار و پهلوی است در تهران سرزنده و زیبا وجود دارند و مکانی است برای بازدید کسانی که به تلفیق معماری ایرانی و غربی علاقه دارند. کاخ سبز در مجموعه کاخ‌های سعدآباد نمونه‌ای از ساخت کاخ با معماری ایرانی است ولی مابقی آن به سبک غربی ساخته شده است. از جمله کاخ‌های معروف تهران می‌توان کاخ سعدآباد، کاخ نیاوران، کوشک احمدشاهی، کاخ صاحبقرانیه، عمارت عثمانی و پل رومی، عمارت دارالفنون، حوض‌خانه باغ قدیم نگارستان، کاخ گلستان، کاخ مرمر و شمس العماره را نام برد. مکان‌های تفریحی زیادی در تهران وجود دارد که با هر سلیقه‌ای می‌توان جایی را برای لذت بردن پیدا کرد. دربند، درکه، فرحزاد، توچال، دارآباد و بسیاری از مناطق دیگر که در نقاط مختلف تهران وجود دارد و انتخاب مردم تهران برای تفریحات روزانه محسوب می‌شود.

بازار تهران در بافت قدیمی و تاریخی شهر  هم‌چنان پا برجاست، این بازار همراه با دیگر بناهای تاریخی مانند مسجد شاه، مسجد جامع و ... از مجموعه‌های مهم تاریخی و هنری شهر تهران محسوب می‌شود. معماری بازار و تنوع محصولات در آن، هم فال است و هم تماشا.

.