Malayer City Description
شهرستان ملایر با ارتفاع ۱۷۸۰ متر از سطح دریا و با وسعتی معادل ۳۲۱۰ کیلومترمربع، ۲۸۷۹۸۲ نفر را در خود جای داده و در جنوب شرقی استان Hamadan واقع است. این شهرستان دارای ۸ شهر به نام‌های ملایر، ازندریان، جوکار، سامن، زنگنه، کهکدان، جوزان و حسین آباد ناظم است. شهر ملایر با جمعیت ۱۹۴۲۵۵ نفر مرکز شهرستان ملایر است. این شهر پس از شهر همدان دومین شهر پرجمعیت استان است.
در آثار مختلف برای شهر تاریخی ملایر چند وجه تسمیه آورده شده که به استثنای یک مورد، مابقی در عقیده ترکیب کلمه ملایر از دو بخش "مال و آیر" مشترکند. مال به معنای خانه یا سرزمین و آیر یا "آگر" به معنای آتش است. به این استناد ملایر را "سرزمین آتش" معنا کرده‌اند. این اعتقاد وجود دارد که مادها در زمان حکومت خود بر این نواحی، با برافروختن آتش بر فراز کوه ها و بر روی تپه‌ها اخبار را به اطلاع سایر مناطق می‌رسانده‌اند. برخی آیر را آریایی معنا کرده و ملایر را "سرزمین آریایی" دانسته‌اند. عده‌ای نیز بر این باورند که اعراب پس از فتح و پشت سر نهادن نهاوند و رسیدن به ملایر به جستجوی آب در این محدوده پرداختند و چون آن را نیافتند این گونه گزارش کردند؛ "ما لایری" یعنی آب یافت نشد. این جمله به مرور و در اثر تکرار به صورت ملایر درآمد و بر این سرزمین اطلاق گردید.
آب و هوا
ملایر شهری کوهستانی است و در میان ارتفاعات رشته کوه زاگرس واقع است. این خطه حاصلخیز دارای طبیعت معتدل کوهستانی با زمستان‌‌های سرد و تا حدودی پر برف و تابستانی معتدل است.
تاریخ سکونت در محل کنونی ملایر به تمدن عیلام باز می‌گردد. در بررسی‌های باستان‌شناسی در تپه "نوشیجان" واقع در ۱۵ کیلومتری غرب ملایر، آثاری از دوران ماد، هخامنشی و ساسانی مشاهده شده است. ساسانیان سکه‌هایی که نام ملایر بر آن‌ها حک بود را در منطقه ضرب می‌کردند.
اما شهر امروزی ملایر در سال ۱۲۲۱ هجری‌قمری به فرمان فتحعلی‌شاه قاجار و توسط پسر ارشد وی "محمدعلی میرزا دولتشاه" ساخته شد و به همین روی "دولت آباد" نام گرفت. وی منطقه پیرامون قلعه "بهرام چوبین" را برای احداث شهر برگزید. با احداث شهر، "ایل زند" باز هم به ملایر بازگشتند و در نزدیکی قلعه چوبین "قلعه زندیه" را ایجاد کردند و شهر بین این دو قلعه توسعه یافت. دولت آباد به سیاق معماری اصفهانی ساخته شد و فرزند دیگر فتحعلی شاه که از مادر به زندیه می رسید یعنی "شیخ‌علی میرزا" ملقب به "شیخ الملوک" به حاکمیت آن منصوب گردید. وی برای توسعه ی دولت آباد بسیار تلاش نمود و "بازار شیخ الملوک" و ملحقات آن از یادگارهای اوست. از دیگر بناهای قدیمی ملایر می‌توان به "خانه لطفعلی خان"، "خانه بابایی" و "خانه منصوری" اشاره کرد.
