ساکنان خرمآباد از اقوام لر هستند و به لری خرمآبادی تکلم میکنند. لری خرمآبادی یکی از گویشهای اصلی زبان لری است. خرمآباد یکی از مراکز مهم گویشوران لری شمالی است. ساکنان مناطق شمالی خرمآباد روستاییان و عشایر مهاجر هستند که به گویش لکی تکلم میکنند.
مردم خرمآباد مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستند. حدود یک قرن پیش ۳۰ درصد جمعیت خرمآباد را یهودیان تشکیل میدادهاند. از اقلیتهای مذهبی این شهر میتوان به «دراویش گنابادی» اشاره کرد. این فرقه پیرور طریقت «سید نورالدین شاه نعمتالله ولی» هستند.
فرهنگ و آداب و رسوم مردم خرمآباد به عنوان مرکز استان Lorestan
یکی از غنیترین، اصیلترین و بارزترین بخشهای گنجینه فرهنگ اقوام ایران زمین است. به استناد یافتههای باستانشناسان لرستان یکی از کهنترین زیستگاههای انسان و آفرینشهای فرهنگی اوست. بیتردید مراسم عروسی و سوگواری لرستانیها ریشه در ژرفای تاریخ و فرهنگ این سرزمین کهن دارد. آیین سوگواری مردم لرستان «پرس یا چَمَر» نام دارد. پرس واژهای اوستایی است. مراسم سوگواری زردشتیان پرسه نام داشت. پرس نوعی تعاون و همکاری در به دوش کشیدن بار معنوی و مادی مصیبت با معزی است. مراسم چمر یکی از کهنترین و باستانیترین آیین بر جامانده از ایران و به احتمال زیاد برآمده از تمدن عیلام است. مراسم پرس مردمان لر بسیار پرشکوه و نمادین است. زنان و مردان آواز سوگ سر میدهند. آوازی که «هوره و مور» نامیده میشود و بسیار به «زندخوانی» شبیه است. آواز سوگ حاوی تکبیتهایی در وصف متوفی است. در این مراسم زنان «وی- وی» گویان روی میخراشند و مردان پیشانی.
مراسم عروسی خرمآبادیها همانند دیگر اهالی لرستان بسیار کهن، زیبا و پر شکوه است. مراسمی که هنوز هم در میان این مردمان حفظ شده است. بارزترین خصیصه این مراسم رقص گروهی زنان و مردان با آهنگهای بسیار زیبای لری و لکی است. مردم خرمآباد مراسم و اعیاد ملی و مذهبی خود را همانند سایر اقوام ایرانی و با تفاوتهایی برگرفته از فرهنگ قومی خود برگزار میکند. از جمله این مراسم میتوان به مراسم سوگواری محرم اشاره کرد.
سوگواری محرم
«گِلمالی» یکی از رسومات مهم مردم خرمآباد در مراسم عزاداری است که در مراسم سوگواری محرم نیز به جا آورده میشود. در روز هفتم محرم عزادارن امامحسین (ع) به حمام میروند و پس از نظافت کامل و اصلاح سر و صورت، لباسهای تمیز میپوشند. سپس عدهای برای مهیا کردن آتش صبح عاشورا به جمعآوری هیزم میپردازند. به همین منظور با دوره افتادن به در خانهها میروند و تقاضای هیزم میکنند. مردم نیز بسته به میزان نذری که دارند به آنان هیزم میدهند. پس از آن در روز تاسوعا به مهیا کردن «گِل باغچاله» میپردازند و آن را درون میدانهای کوچکی که با آجر و در مقابل تکیهههای عزاداری ساختهاند میریزند تا در صبح عاشورا به آن گلاب اضافه کنند و بدین ترتیب «گِل عاشورا» را مهیا سازند. در صبح عاشورا عزاداران خود را در آن گل میغلتانند و سپس در کنار آتشهای به پا شده میایستند تا لباسهای گلاندود خود را خشک کنند و بعد از آن به عزاداری و سینهزنی بپردازند.
غذاهای محلی شهر خرمآباد، قلیه کدو، آش گوشت و شامی کوکو است که خوردن آنها تجربهای خاص خواهد بود. برای سوغاتی میتوان نان آردی خرم آباد، نان ساجی، لبنیات، ترخینه و عسل و همچنین صنایع دستی چون Kilim Weaving و Course Weaving را تهیه کرد.