Ecolodge Restoration
چرا از ابنیه تاریخی یا اصیل روستایی برای اقامتگاه بومگردی استفاده کنیم؟
- این بناها با دانش و تجربه بومی و چند هزار ساله انسان در فلات ایران جانمایی و ساخته شده‌اند. ما با حفظ و نگهداری و استفاده از این ابنیه کمک می‌کنیم این دانش و تجربه گرانبها حفظ شود.
- در کشور ما میلیونها متر مربع زیر بنای ابنیه روستایی و تاریخی وجود دارد. حفظ و استفاده از آنها باعث می‌شود به ساختن بناهای جدید برای برخی فعالیتها از جمله گردشگری نیاز کمتری داشته باشیم، در نتیجه در مصرف هزاران تن مصالح ساختمانی، هزاران لیتر آب و مقادیر زیادی انرژی که منابع آن در کره زمین محدود است، صرفه‌جویی خواهد شود.
- بناهای تاریخی و روستایی فقط کالبدی زیبا نیستند، بلکه بخش جدایی ناپذیر از آداب و رسوم و رویدادهای تاریخی و نیز زندگی نسل‌های زیادی از انسان‌ها هستند. هر کدام از این ترکیب (آداب و رسوم، رویدادهای تاریخی، زندگی و روایت پیشینیان و ساکنین و کالبد تاریخی) علاوه بر اینکه ارزشمند است، بدون بخش‌های دیگر زنده و زاینده نخواهد بود و در کنج کتابخانه‌ها یا موزه‌ها خواهند مرد. از این رو با حفظ این کالبد تاریخی سعی می‌کنیم دیگر میراث‌های ارزشمند وابسته به آن را نیز زنده و پویا نگه داریم.
- روح و جسم این بناها می‌تواند به ساکنین بومی آن مناطق احساس هویت، افتخار و تعلق خاطر بدهد. با حفظ این بناها به تعلق مردم بومی به زیست بوم‌شان کمک می‌کنیم.
- اغلب گردشگران بدلیل اینکه بطور معمول زندگی در اینگونه فضاها را تجربه نکرده‌اند، از اقامت و وقت گذراندن در بناها و بافت‌های اصیل تاریخی و بومی لذت میبرند و از آن استقبال می‌کنند.
چگونه از بناهای اصیل و تاریخی حفاظت و استفاده کنیم؟
حفاظت، مرمت و استفاده از بناهای تاریخی یک کار تخصصی و گروهی است. اما از آنجا که اقامتگاه‌های بومگردی چرخش مالی محدودی دارند، توان استخدام گروه‌های متخصص را ندارند و به طور معمول با هزینه کمی تجهیز و آماده می‌شوند. بنابراین در این بخش تیم مشاوران بانی چند توصیه مهم و اصلی را که باید در مرمت اقامتگاه‌تان در نظر داشته باشید بیان می‌کند:
۱- هدفتان معرفی تجربه زندگی بومی به گردشگران باشد.
نخست هدفتان را مشخص کنید و در طول کار ارزیابی کنید که تصمیم‌هایی که می‌گیرید شما را به این هدف نزدیکتر می‌کند یا دورتر. پیشنهاد ما این است که هدفتان را معرفی محتوای فرهنگی و شیوه زندگی پیشینیان تعریف کنید به شکلی که میهمان آنرا به صورت عملی تجربه کند. حالت ایده‌ال این است که در کلیه فضاهای بنا یا خانه همان اتفاقاتی بیافتد که در زمان گذشته روی داده است. ولی در عمل به دلیل برخی ضوابط و مسایل اقتصادی مثل داشتن ظرفیت پذیرش بیشتر میهمان ممکن است برخی تغییرات اجتناب ناپذیر باشند اما این تغییرات نباید اصول معماری یا سبک زندگی بومی را خدشه دار کند. بطور مثال در برخی روستاها که روی شیب و دامنه کوه بنا می‌شوند الگوی معماری اینگونه است که طبقه پایین برای نگهداری دام، کاهدان، انبار و مصارف مشابه استفاده می‌شود و در طبقه فوقانی چند اتاق بصورت L شکل یا U شکل در اطراف یک ایوان قرار می‌گیرند و ایوان هم معمولا دید و منظری به دره، باغات یا مزارع پایین دست دارد. شما ممکن است کارکرد طبقه زیرین را از طویله به یک فروشگاه صنایع دستی تغییر دهید یا کارکرد یکی از اتاق‌ها را عوض کنید ولی نباید برای بزرگتر کردن اتاق‌ها یا اضافه کردن یک اتاق، فضای ایوان را کوچک کنید، چون این تغییرات ساختار معماری بنا را تغییر میدهد. ایوان در معماری‌های روستایی و تاریخی اغلب مهمترین فضای خانه است. باید به گونه‌ای از گردشگران پذیرایی کنید که اهمیت ایوان برای مهمان روشن و مشخص باشد.
۲- ارزش بناهای اصیل، روستایی، بومی و تاریخی فقط به تزیینات نیست.
وقتی یک بنا را با ارزش می‌د‌انیم علاوه بر اینکه به یک محتوای فرهنگی غنی و با ارزش اشاره داریم، منظورمان ساختار، هندسه، تناسبات، تکنیکهای ساخت، دانش مهندسی، آرایه‌‌ها و غیره است ولی بدلیل اینکه نما و تزیینات چشمگیر این ابنیه بیشتر از دیگر موارد به چشم میایند این تصور اشتباه را بوجود میاورد که مهمترین مسئله تزیینات بنا است. بنابراین هرگز سعی نکنید بنای ساده و با وقار خودتان را با تزییناتی که نداشته است بَزَک کنید. این کار علاوه بر اینکه فریب دادن مخاطب، میهمان و دیگران است، در واقع بنای شما را زیباتر نمی‌کند. چونکه هم شما آگاهی و مهارت لازم برای انتخاب تزیینات مناسب را ندارید و هم اصالت بنای خودتان را با عناصر جعلی مخدوش می‌کنید.
۳- ساختمان نوساز یا قسمت‌های نوساز جدید اضافه شده به بنای خود را سعی نکنید قدیمی و تاریخی جا بزنید.
همانطور که گفته شد، سعی نکنید بخش‌های جدید بنا را به عنوان بخش قدیمی نشان بدهید. این کار علاوه بر اینکه از نظر اخلاقی کار درستی نیست، احتمالا بدلیل نداشتن تناسب با سایر بخش‌ها، شباهت کمی با معماری بخش اصیل بنا دارد. اما اگر ناگزیر هستید اتاقی را برای مصارف مورد نیازتان به بنا اضافه کنید، سعی کنید این کار را بدون مخدوش کردن ساختار معماری اضافه کنید. برای تناسب این بخش با سایر بخش‌ها می‌توانید نمای این اتاق را در داخل حیاط، ایوان یا کوچه با اندود مشابه دیگر اتاق‌ها بپوشانید (مثلا سطح بیرونی آن را هم کاهگل کنید)، ولی پیشنهاد می‌کنیم داخل اتاق را مثل بناهای امروزی بسازید تا میهمان متوجه شود که این اتاق تازه ساخته شده و اصیل نیست.
۴- رطوبت دشمن بناهای تاریخی و بومی است.
از آنجا که اغلب بناهای بومی و تاریخی یا با خشت ساخته شده‌اند و یا ملاتی که بین آجر یا سنگ بکار برده‌اند از گل است، نفوذ رطوبت، به این بناها آسیب جدی میزند. رطوبت حالت خشت و گل ورز داده شده را تغییر میدهد و استحکام آن را از بین میبرد. بنابراین حتما محل نفوذ رطوبت به بنا را پیدا کنید و مطمین شوید برای همیشه راه نفوذ را به نحو درستی سد کرده‌اید. توجه کنید وقتی منبع قوی نفوذ رطوبت به دیوارهای شما وجود دارد مالیدن سیمان بروی دیوار نمیتواند هیچ فایده‌ای داشته باشد. برای اجرای درست و مطمئن می‌توانید از متخصصین مشاوره بگیرید.
۵- از تکنیکهای بومی استفاده کنید.
در مرمت و آماده سازی از تکنیک‌ها و روش‌های بومی استفاده کنید و سعی نکنید مصالح جدید بکار ببرید مثلا در بناهای خشتی بطور سنتی از کلاف‌کشی چوبی استفاده میشده است. چونکه چوب ماده مقاوم و مناسبی در کنار خشت و گل است. ولی فولاد بدلیل سختی زیادش این همخوانی را ندارد. البته در این موضوع استثناهایی داریم مثلا در سرویس‌های بهداشتی که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
۶- رعایت بهداشت و ایمنی کاملا ضروری است.
توجه داشته باشید نباید با توجیه تجربه زندگی به سبک روستاییان یا گذشتگان مسایل بهداشتی و ایمنی را کم اهمیت در نظر بگیرید. این دو مورد استثنا هستند و نه تنها باید با استانداردهای جدید همخوانی داشته باشد، بلکه عدم توجه به آن می‌تواند پیامدهای قانونی داشته باشد. بنابراین اشکالی ندارد داخل آشپزخانه، سرویس‌های بهداشتی و حمام به صورت امروزی باشد. البته می‌توانید با سلیقه خودتان با انتخاب فرم و طرح و رنگ کاشی و سرامیک و لوازمی همچون قفسه‌ها، روشویی و شیرآلات با طرح‌های سنتی، فضای داخلی آنها را طوری طراحی کنید که با حال و هوا و رنگ‌های غالب در بنا متناسب باشد. در نتیجه شما حق دارید در اجرای کف و دیوارهای آشپزخانه، حمام و سرویس بهداشتی از مصالح جدید استفاده کنید ولی توصیه می‌کنیم با فرد مطلعی (مثلا کارشناسان اداره میراث فرهنگی شهرتان) مشورت کنید که مصالح جدید را به شکلی بکار ببرید که به مصالح و کالبد اصل بنا صدمه نزنند.
در مورد ایمنی نیز در نظر داشته باشید که در لبه‌هایی از بنای شما که امکان پرت شدن وجود دارد (مثلا لبه بام یا ایوان طبقه فوقانی یا راه پله‌ها) حتما باید نرده محافظ به بنا اضافه شود. هنر شما در این است که این نرده را به شکلی انتخاب و اجرا کنید که حضورش چشم آزار نباشد و با بنای اصلی سنخیت داشته باشد. همچنین نکات ایمنی برای مقاوم‌سازی در برابر زلزله، یا رعایت نکات ایمنی برای دودکش بخاری‌ها و اتصالات وسایل گاز سوز، نصب کپسول آتش‌نشانی و ... حتما باید رعایت شوند.
شما می‌توانید برای مطرح کردن مشکلات بوجود آمده در حین مرمت و همچنین کسب مشاوره و راهنمایی برای اقامتگاه بومگردی خود با تیم مشاوران بانی در ارتباط باشید.
نویسنده: امین بداغی
